Lamine Yamal và khởi đầu vượt ngoài tầm với của cả Messi

Bóng đá là thế giới đầy cảm xúc, nơi người ta dễ dàng thổi phồng giá trị của một cầu thủ chỉ sau vài khoảnh khắc toả sáng. Nhưng với Lionel Messi, mọi thứ lại hoàn toàn trái ngược. Sẽ chẳng ích gì khi khen ngợi anh quá nhiều, bởi ngay cả những lời tán dương tưởng như phóng đại nhất cũng đều là sự thật.

Khi Messi dần đi đến những năm cuối sự nghiệp, nhiều người tin rằng sẽ phải rất lâu nữa mới lại có cảm giác đặc biệt khi xem một ai đó chơi bóng. Nhưng rồi cảm giác ấy đã quay trở lại, nhờ một cậu bé đang khoác áo đội bóng cũ của Messi và thi đấu đúng vị trí mà Messi từng chơi.

Sẽ là hoang đường nếu cho rằng ai đó có thể đạt đến đẳng cấp của Messi. Nhưng nếu bạn theo dõi Lamine Yamal, chàng trai mới 17 tuổi đang chơi bóng trong màu áo Barcelona đủ nhiều, thật khó để không đặt ra câu hỏi: “Liệu điều kỳ diệu có đang xảy ra một lần nữa?”

Lamine Yamal có phải là cầu thủ tuổi teen hay nhất trong lịch sử bóng đá?

Việc so sánh Yamal với Messi khi cả hai ở cùng độ tuổi thực ra khá vô nghĩa, bởi Yamal đã vượt xa Messi từ lâu. Thậm chí là gấp nhiều lần.

Khi kết thúc mùa giải ở tuổi 17, Messi mới chỉ ghi được 1 bàn ở La Liga và không có bất kỳ pha kiến tạo nào. Trong khi đó Yamal, người phải tới giữa tháng 7 mới tròn 18 tuổi đã có 11 bàn thắng và 17 kiến tạo, và mùa giải vẫn còn 4 trận đấu nữa mới hạ màn.

Chưa hết, tại đấu trường Champions League, Yamal cũng đã ghi 5 bàn và có 5 kiến tạo. Trong khi đó, Messi phải đến năm 20 tuổi mới chạm mốc 5 bàn ở Champions League, và đến năm 21 tuổi mới có 5 kiến tạo trong mùa giải Barca vô địch và anh giành Quả bóng vàng đầu tiên.

Tức là tính đến hiện tại, Yamal đã có nhiều hơn Messi tới 37 bàn thắng và kiến tạo khi ở cùng độ tuổi. Để dễ hình dung, tại châu Âu lúc này chỉ có Mohamed Salah (Liverpool) có số lần đóng góp bàn thắng ngang ngửa con số đó.

Vậy còn những cầu thủ tuổi teen khác thì sao?

Pele đã ghi 6 bàn khi mới 17 tuổi và đưa Brazil đến chức vô địch World Cup 1958. Nhưng đó là thời kỳ thế giới chưa toàn cầu hóa, còn bóng đá chưa chuyên nghiệp hóa như bây giờ. Vì thế, rất khó để so sánh công bằng với thời hiện tại.

Thay vào đó, hãy nhìn vào dữ liệu từ Fbref, một trong những cơ sở dữ liệu thống kê đầy đủ nhất, bao gồm các giải đấu hàng đầu châu Âu từ đầu những năm 1990. Theo thống kê này, mùa giải xuất sắc nhất mà một cầu thủ 17 tuổi từng có thuộc về Michael Owen, với chiến dịch 1997/98 đáng nhớ trong màu áo Liverpool khi có 18 bàn và 10 kiến tạo.

Xếp ngay sau là Kylian Mbappe với 15 bàn và 7 kiến tạo cho Monaco mùa 2016/17; đó cũng là mùa giải Monaco vô địch Ligue 1. Và ngay sau đó chính là Yamal với 6 bàn và 12 kiến tạo (tính đến hiện tại) cho Barcelona mùa này.

Tóm lại, bộ ba Owen, Mbappe và Yamal chính là ba cái tên tuổi teen xuất sắc nhất trong lịch sử bóng đá hiện đại. Tuy nhiên, có một vài lý do để tin rằng mùa giải của Yamal thậm chí còn ấn tượng hơn cả hai người đàn anh.

Liverpool của Owen chỉ về đích thứ ba ở Premier League mùa giải 1997/98, thời điểm mà giải VĐQG Anh được đánh giá là yếu nhất trong số 5 giải đấu lớn. Theo hệ thống Elo Ratings (một hệ thống xếp hạng sức mạnh đội bóng dựa trên kết quả, đối thủ và địa điểm thi đấu), dù đứng thứ ba ở Premier League, Liverpool cũng chỉ xếp thứ 29 tại châu Âu vào tháng 5/1998. Lúc đó, Serie A mới là “Premier League” của thế giới, với 5/6 CLB hàng đầu châu Âu đều đến từ Ý.

Còn Monaco của Mbappe ở mùa giải 2016/17 có chất lượng tốt hơn: Họ xếp thứ 10 ở châu Âu theo Elo. Nhưng Ligue 1 vẫn là giải đấu bị đánh giá thấp nhất trong 5 giải đấu hàng đầu. Ngoài Monaco và PSG, chỉ có hai đội bóng khác của Pháp nằm trong top 50 châu Âu.

Barcelona của Yamal thì hoàn toàn khác. Họ hiện đang đứng thứ 5 châu Âu trong bảng xếp hạng Elo, chỉ sau Arsenal, Liverpool, Inter Milan và Man City. Hơn nữa, La Liga hiện nay cũng được đánh giá ngang ngửa với Serie A, chỉ kém đôi chút so với Premier League.

Lúc này, hẳn nhiều người đang có suy nghĩ: “Chẳng phải Owen và Mbappe còn ấn tượng hơn, vì họ đạt những thông số đó mà không có đồng đội chất lượng như Yamal?” Lý luận đó có thể hợp lý, nếu Yamal cũng là mẫu cầu thủ tốc độ, chơi dựa vào khoảng trống sau lưng đối thủ như Owen hay Mbappe.

Nhưng Yamal là một kiểu cầu thủ hoàn toàn khác. Barcelona đang hưởng lợi từ việc có Yamal trên sân không kém gì việc Yamal được chơi trong một tập thể mạnh. Từ đây, so sánh giữa Yamal và Messi bắt đầu có cơ sở, bởi Yamal không chỉ ghi bàn và kiến tạo mà còn làm được mọi thứ khác trên sân.

Tại sao Yamal chưa phải là cầu thủ hay nhất thế giới, ít nhất là vào lúc này?

Sau trận hòa 3-3 nghẹt thở trước Inter Milan ở lượt đi bán kết Champions League, nhiều người đã phải thốt lên: “Liệu Yamal đã là cầu thủ hay nhất thế giới chưa?” Cần thừa nhận rằng, có những thời điểm trong trận đấu đó, chàng trai 17 tuổi này thật sự giống cầu thủ xuất sắc nhất thế giới.

Nhưng đôi khi, ta cần hít một hơi sâu để nhớ ra vài điều quan trọng. Ví dụ như Salah mùa này ghi nhiều hơn Yamal… 22 bàn và có nhiều hơn 6 kiến tạo. Cả hai chơi cùng một vị trí và Salah chơi ở một giải đấu khắc nghiệt hơn rất nhiều. Do đó, Yamal chưa phải là cầu thủ hay nhất thế giới. Nhưng anh cũng không còn xa điều đó nữa.

Theo mô hình DAVIES do Michael Imburgio phát triển, một chỉ số định lượng giá trị mà cầu thủ đóng góp qua từng hành động khi có và không có bóng, chỉ có 8 cầu thủ ở 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu mùa này tạo ra giá trị tương đương ít nhất 10 bàn thắng cho đội bóng của họ: Salah (13,04), Mbappe (12,42), Cole Palmer (11,28), Raphinha (10,76), Hugo Ekitike và Ousmane Dembele (10,64), Robert Lewandowski (10,45) và Yamal (10,36).

Điểm khác biệt lớn nhất giữa Yamal và phần còn lại trong danh sách này là gì? Tất nhiên, Yamal là cái tên trẻ nhất nhóm này. Nhưng điều rõ ràng hơn là tất cả những cầu thủ còn lại đều có nhiều bàn thắng và kiến tạo hơn Yamal.

Điều đó có nghĩa là gì? Tức là Yamal đã làm cực tốt những phần việc “phụ” để giúp đội bóng giành chiến thắng. Thứ khiến Messi trở thành cầu thủ vĩ đại nhất chính là việc anh ghi và kiến tạo nhiều hơn tất cả, đồng thời làm mọi thứ khác tốt hơn bất cứ ai.

Những “thứ khác” ở đây là gì? Chủ yếu là việc đưa bóng đến gần khung thành hơn, qua đó tạo nền móng cho các bàn thắng xảy ra. Khi còn là thiếu niên, Owen và Mbappe dựa vào đồng đội để nhận bóng những khu vực nguy hiểm, nơi họ sẽ tận dụng tốc độ và khả năng dứt điểm. Yamal thì ngược lại: Chính đồng đội phải dựa vào anh để tạo ra những khoảnh khắc ấy.

Ở 5 giải đấu hàng đầu châu Âu mùa này, chỉ có hai cầu thủ thực hiện được ít nhất 80 lần đi bóng và chuyền bóng vào vòng cấm, đó là Salah và Yamal. Nhưng sự đặc biệt chưa dừng lại ở đó. Kể từ năm 2017, chỉ có thêm 3 mùa giải mà một cầu thủ đạt cột mốc này ở cả hai kỹ năng, đó là Salah mùa 2022/23, Eden Hazard mùa 2018/19 và Messi mùa 2017/18. Tức là chúng ta có một người 32 tuổi, hai người 30 tuổi, một người 27 tuổi và một cậu bé 17 tuổi.

Và đừng quên: Yamal vẫn còn 4 trận nữa để nâng cao các con số này.

Vậy bước tiếp theo dành cho Yamal là gì?

Làm thế nào để Yamal thực sự trở thành cầu thủ hay nhất thế giới? Và làm sao để vượt xa cả điều đó? Câu trả lời rất đơn giản: Ghi bàn.

Không khó để lý giải vì sao Yamal chưa phải là cầu thủ hay nhất thế giới: Anh mới ghi 6 bàn ở La Liga mùa này! Tính đến thời điểm này, có tới 175 cầu thủ ở 5 giải hàng đầu châu Âu ghi bàn nhiều hơn Yamal. Nhưng đây mới là điều đáng chú ý: Chỉ có hai người dứt điểm nhiều hơn Yamal.

Trong số 84 cầu thủ đã dứt điểm ít nhất 60 lần mùa này, Yamal xếp cuối cùng về tỉ lệ chuyển hóa: 0,05 bàn mỗi cú sút. Có ba khả năng lý giải cho điều này: Đen đủi, dứt điểm tệ hoặc chọn vị trí sút tệ. Trên thực tế, câu chuyện của Yamal là sự kết hợp của cả ba yếu tố.

Dựa trên mô hình “bàn thắng kỳ vọng sau cú dứt điểm” của Stats Perform, mô hình đánh giá chất lượng pha dứt điểm dựa trên điểm đến của trái bóng trong khung thành, với 119 cú dứt điểm, Yamal đáng ra phải có 7,9 bàn. Tức là thủ môn đối phương đã cản phá tốt hơn mức trung bình gần 2 bàn khi đối mặt với các pha dứt điểm của anh. Đây là khía cạnh Yamal không thể kiểm soát.

Nhưng nếu nhìn vào chỉ số xG gốc, tức là xác suất ghi bàn tính theo vị trí dứt điểm, góc sút và số hậu vệ chắn bóng lúc sút, Yamal có xG 8,75. Nói cách khác, Yamal đã tự biến những cơ hội tiềm năng trở thành pha dứt điểm kém.

Nhưng tất cả những điều trên vẫn chưa quan trọng bằng lý do lớn nhất khiến Yamal dứt điểm nhiều nhưng ghi ít bàn: Yamal thường dứt điểm ở những vị trí xấu. Trong số các cầu thủ dứt điểm ít nhất 60 lần mùa này, chỉ có hai người có xG trung bình mỗi cú sút thấp hơn Yamal (0,07). Trong khi đó, con số trung bình ở châu Âu là 0,10. Lý do? Yamal dứt điểm rất nhiều từ ngoài vòng cấm, và hiếm khi xâm nhập được vào trung lộ trong vòng 16m50.

Đây có lẽ là điểm duy nhất mà Yamal “giống người thường”. Hầu hết các cầu thủ trẻ đều khởi đầu với phong cách “dứt điểm nhiều, chất lượng thấp”. Theo thời gian, họ sẽ biết chắt lọc cơ hội để tìm kiếm những tình huống ngon ăn hơn. Mức độ Yamal học hỏi được điều này sẽ quyết định đẳng cấp cậu có thể vươn tới.

Để có một cột mốc tham chiếu: Messi luôn dứt điểm hơn 150 lần mỗi mùa với chất lượng cơ hội trung bình, nhưng vẫn ghi nhiều hơn xG khoảng 8 bàn mỗi mùa. Đó là cách anh ghi tới 50 bàn/mùa ở La Liga.

Còn nếu muốn một tấm gương gần gũi và “thực tế” hơn, hãy nhìn vào Salah. Ở Liverpool, Salah ghi trung bình hơn xG chỉ khoảng 1 bàn mỗi mùa. Anh dứt điểm với số lượng gần bằng Yamal hiện tại, nhưng chất lượng pha dứt điểm lại cao gấp đôi: 0,15 so với 0,07 của Yamal.

Tuy nhiên, sự khác biệt thực sự lớn giữa hai người lại nằm ở khả năng chuyền bóng. Salah chỉ trở thành một chân chuyền hàng đầu ở độ tuổi cuối 20, đầu 30. Còn Yamal? Anh đã ở đẳng cấp đó ngay từ bây giờ.

Chúng ta từng chứng kiến nhiều cầu thủ trẻ rê bóng hay như Yamal, nhưng khả năng chuyền bóng sáng tạo thường là thứ chỉ phát triển sau này. Một khi đã thành thạo, nó có thể duy trì rất lâu trong sự nghiệp. Hiện tại, Yamal đã là một trong những chân chuyền sáng tạo hay nhất thế giới và gần như chắc chắn là cầu thủ tuổi teen chuyền bóng hay nhất mà bóng đá từng chứng kiến.

Tất nhiên, khả năng chuyền bóng của Yamal gần như đảm bảo cho cậu một vị thế đẳng cấp thế giới. Nhưng sự phát triển về cách chọn vị trí và dứt điểm mới là thứ quyết định đỉnh cao mà cậu có thể chạm tới.

Điều gì có thể đe dọa sự nghiệp của Yamal?

Mối nguy lớn nhất với sự nghiệp của Yamal cũng là thứ bất kỳ cầu thủ nào cũng phải đối mặt: Chấn thương. Cảm giác ám ảnh là điều không thể tránh khỏi khi nhìn lại sự nghiệp của Michael Owen, để rồi lo ngại điều tương tự sẽ xảy đến với Yamal.

Mùa giải đỉnh cao của Owen (nếu xét theo số bàn thắng và kiến tạo) lại chính là mùa anh mới 17 tuổi. Sau đó, anh tiếp tục tỏa sáng ở Liverpool thêm 6 năm nữa. Tiền đạo người Anh sang Real Madrid một mùa rồi quay lại Premier League trong màu áo Newcastle, trước khi dần biến mất khỏi ánh đèn sân khấu.

Owen cho rằng sự sa sút của mình bắt nguồn từ chấn thương gân kheo năm 19 tuổi. Anh từng thừa nhận mình chán ghét bóng đá khi bước vào giai đoạn đỉnh cao sự nghiệp. Sau tuổi 27, Owen chỉ có thêm một mùa đá trên 1.000 phút. Và trong quãng thời gian còn lại, anh chỉ ghi được 14 bàn ở Premier League, tức là ít hơn 4 bàn so với mùa giải tuổi 17 của anh.

Ngay cả Barcelona cũng không phải là hình mẫu lý tưởng trong việc quản lý các tài năng trẻ. Ansu Fati, Pedri và Gavi đều từng toả sáng rực rỡ ở tuổi thiếu niên, nhưng cả ba đều đã phải nghỉ thi đấu dài hạn vì chấn thương trước khi bước vào những năm tháng đỉnh cao thực sự.

Nếu duy trì thời lượng thi đấu như hiện tại, Yamal sẽ trở thành cầu thủ dưới 18 tuổi không tính thủ môn thi đấu nhiều phút nhất tính đến cuối mùa sau, với gần 8.000 phút. Trong khi đó, không ai khác vượt quá con số 6.300 phút.

Nếu nhìn vào 4 cái tên xếp ngay sau anh trong danh sách, gồm Eduardo Camavinga, Wayne Rooney, Iker Muniain và Cesar Azpilicueta thì có tới ba người có sự nghiệp bền bỉ và không mấy khi dính chấn thương nặng. Camavinga cũng không chấn thương thường xuyên hơn mặt bằng chung là bao, dù anh vừa được Real Madrid xác nhận nghỉ hết mùa vì chấn thương háng.

Chúng ta thường nhớ về những tài năng còn dang dở như Owen hay Luke Shaw, người từng đá gần 3.000 phút cho Southampton ở tuổi 18 nhưng không bao giờ tái lập được con số đó sau này. Nhưng trên thực tế, cầu thủ trẻ thi đấu nhiều ở các giải hàng đầu không hẳn có nguy cơ chấn thương cao hơn người khác.

Thế nên, khi Real Madrid và Barcelona gặp nhau cuối tuần này, có lẽ tất cả chúng ta nên tạm gác mọi nỗi lo và tận hưởng sự phi thường đang hiện hữu trước mắt: Mbappe và Vinicius Jr. sẽ “quần thảo” hàng thủ đối phương, với Jude Bellingham băng lên từ giữa sân và làm đủ mọi thứ trên sân.

Bên phía Barca, Raphinha sẽ pressing không ngừng nghỉ với hy vọng chen chân vào cuộc đua giành Quả bóng vàng. Lewandowski sẽ tiếp tục đào sâu khoảng cách giữa anh với tất cả các chân sút không phải là Messi hay Ronaldo. Pedri sẽ tìm thấy những khoảng trống mà không ai khác nhìn thấy, rồi tung ra những đường chuyền không ai tưởng tượng nổi.

Nhưng giữa tất cả những ngôi sao ấy, khả năng cao cầu thủ hay nhất trên sân sẽ là một cậu bé còn chưa đủ tuổi bầu cử. Đó là Yamal.

Theo ESPN